FIDIC 2017 İnşaat Sözleşmeleri Madde 20 – Talepler

FIDIC 2017 ikinci basım İnşaat Sözleşmeleri ile 1999 ilk basım sözleşmelerinde bir çok değişikliğe gitti.

Getirilen temel yeniliklerden birisi de önceki sözleşmelerde (1999 ilk basım Kırmızı, Sarı ve Gümüş kitaplar) talepler, uyuşmazlıklar ve tahkim hükümlerinin yer aldığı Madde 20’e ilişkin. EQUITAS Danışmanlık olarak verdiğimiz hizmetleri yakından ilgilendiren ve en fazla soru aldığımız alanlardan birisi olduğu için bu makalemizde Madde 20’de yapılan değişiklikleri inceleyeceğiz.

FIDIC 2017 Sözleşmelerinde talepler, uyuşmazlıklar ve tahkim artık iki ayrı madde altında ele alınıyor; Madde 20: Talepler, ve Madde 21: Uyuşmazlıklar ve Tahkim. Dikkat çeken diğer bir yenilik ise İşveren taleplerinin de artık Müteahhit talepleri ile aynı madde hükümlerine, dolayısıyla da yeniden düzenlenmiş sofistike talep prosoedürlerine tabi olması.  Bu, sözleşmelerdeki dengenin korunması bakımından uzun süredir tartışılan bir konuydu ve görülüyor ki FIDIC burada İşverenler açısından dikkat çekici bir düzenlemeye gitmiş.

İşveren ve Müteahhit talepleri temel olarak dört grupta toplanıyor; 1. Ek ücret talepleri (additional payment claims), 2. Sözleşme Bedelinde azaltma talebi (reduction in the Contract Price) , 3. Kusur İhbar Süresi uzatım talebi (extension of the DNP) ve 4. Süre uzatım talebi (extension of time claim). Bunlar dışında kalan diğer tüm talepler ise Madde 20.1 (c) kapsamında değerlendirilmekte.

İlk dört grubu oluşturan talepler ile- ki biz bunları ana talepler olarak adlandırabiliriz – diğer taleplerin farklı prosedürlere tabi olması öngörülmekte. Ana talepler daha katı ve sofistike bir prosedürü izlemek durumundalar. Sırasıyla; talep ihbarı (Notice of Claim), tam detaylı Talep (a fully detailed Claim) ve Mühendis mutakabatı veya kararı. Buraya kadar sıralama 1999 basımı sözleşmelerde aynı olmakla birlikte takip edilecek prosedürlerin detayı oldukça faklılık göstermekte.

Öncelikle içerik bakımından; Talep İhbarında; ilave maliyet, zarar, gecikme veya Kusur İhbar Süresi’nin uzamasına sebebiyet verdiği iddia edilen olay veya durumun yazılı bir açıklamasının yapılması gerekli. Tam detaylı Talebin ise; i. Talebe sebebiyet veren olay veya durumun detaylı açıklaması, ii. Talebin sözleşmesel ve/veya hukuki dayanağına ilişkin bir bildirim[1], iii. Talapte bulunan Tarafın dayandığı tüm güncel kayıtlar, ve ana Talebe ilişkin  tüm destekleyici ayrıntıları içermesi gerekiyor.

Süre bakımından, Talep İhbarı için mevcut 28 günlük zaman aşımı süresi korunmakla birlikte tam detaylı Talep (fully detailed Claim) verilmesi için gerekli süre 42 günden 84 güne uzatılarak, tam detaylı Talep ile verilmesi gereken talebin sözleşmesel ve/veya hukuki dayanağına ilişkin bildirim açısınından bu süre zaman aşımı olarak belirlenmiştir.  Bu süreler bağlayıcı ve kesin.  Ancak sürelerin aşılması durumunda Talebin geçersiz olabilmesi için Mühendis’in 14 gün içerisinde bunu bildiren yazılı bir ihbar vermesi gerekiyor. Mühendis’in belirtilen sürede yazılı ihbar vermediği durumda Talep zaman aşımı engeline takılmamış sayılıyor.  Bu durumda diğer Tarafın itiraz hakkı var ve Mühendis’in buna karar vermesi gerekli. Ayrıca Talep İhbarının geçersiz olduğu iddiasıyla Mühendis’in 14 gün içerisinde yazılı ihbar verdiği durumlarda dahi talepte bulunan Taraf  buna itirazını gerekçeleriyle birlikte detaylı Talebinde iletebilir ve Mühendis talebin geçerliliğine ve esasına ilişkin kararını har hal ve şartta Madde 3.7 tahtında vermek durumunda.

Dolayısıyla her ne kadar detaylı Talep için yeni bir zaman aşımı süresi getirilmişse de,  usul açısından talepte bulanan Tarafa zaman aşımına itiraz hakkı tanınmıştır.

Madde 20’nin bunlar dışında getirdiği diğer yenilikler ise; talepte bulunan Tarafın tutması gereken güncel kayıtlar (contemporenous  records) tanımına açıklık getirilmiştir. Etkileri devamlı nitelikteki Talepler için ilk gönderilen tam detaylı Talep ara Talep niteliği taşırken aylık periyotlarda sunulan diğer detaylı ara Talepler için bir zaman aşımı süresi belirlenmemiştir. Talebin değerlendirilmesinde ilave dokümana ihtiyaç duyması durumunda, Mühendis yazılı bir ihbarla bunları isteyebiliyor ve talepte bulunan Taraf mümkün olan en kısa sürede istenen bilgiyi vermek durumunda.

İnşaat sektörü uygulayıcıları olarak sözleşmelerin projelerde ortaya çıkabilecek her türlü riske açıklık getiremeyeceğinin her birimiz farkındayız. Kaldı ki çağımız teknolojisi ve inşaat tekniklerinin gösterdiği gelişmeler yeni zorlukları da beraberinde getirmektedir. Piyasa şartları, küreselleşmenin rekabete olan etkileri ve işverenlerin artan beklentileri geleneksel Zaman, Maliyet ve Kalite dengesinde sapmalar meydana getirmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde FIDIC İnşaat Sözleşmeleri, riskin İşveren ve Müteahhit arasındaki dağılımı bakımından nispeten dengeli sözleşmeler olarak kabul görmekte ve uluslararası inşaat sektöründe yaygın şekilde kullanılmaktadırlar. Tarafların talepleri bakımından değerlendirildiğinde FIDIC’in bu temel denge prensibini koruduğunu görüyoruz. Üzerinden geçen 20 yılda 1999 basımı Sözleşmeler dünyanın farklı bölgelerinde kullanım alanı buldu, uygulamaları deneyimlendi ve hakkında bir çok makale kalame alındı.  Özellikle Madde 20 üzerinde çok yazıldı ve konuşuldu. Talep prosedürleri, zaman aşımı süreleri, DAB’ın bağlayıcılığı vb. sözleşme hükümleri bir çok ihtilafa konu oldu.  2017 Sözleşmeleri ile FIDIC’in bu hususlara netlik kazandırma iddiasını takdirle karşılıyoruz. Sözleşmeler uygulamaya kondukça bu konuda ne kadar başarılı olduklarını hep beraber deneyimleyip göreceğiz.  Ancak bunun sağlanabilmesi için evvela sözleşmedeki talep prosedürlerinin düzgün şekilde işletilmesinde  Mühendisler ile uyuşmazlık çözümleme uzmanları ve danışmanlara çok iş düşeceği daha bu aşamadan ortadadır.

[1] Burada bildirimden kasıt – İngilizce karşılığı “statement”- ilgili sözleşmesel ve veya kanuni dayanağın açıklandığı yazılı bir bildirim / rapor.